Zavičajni muzej u Čereviću: Šta će se sledeće urušiti, a šta uništiti

Jedini muzej na teritoriji Opštine Beočin, Zavičajni muzej u Čereviću, godinama unazad propada pod (ne)nadzorom Mesne zajednice Čerević i Opštine Beočin. Muzej je otvoren 1980. godine sa stalnim postavkama, a danas je zaključan i ispražnjen nakon konfiskovanja skulptura vajara Jovana Soldatovića, legata slikara Milenka Šerbana i najstarije tambure na području Panonije. U muzeju su ostale samo rukopisne zaostavštine pesnika Jovana Grčića Milenka, spomen-soba o meštanima sela i ostaci rimskih iskopina.

Na oko 20 kilometara od Novog Sada, ovaj Zavičajni muzej godinama je pružao raznovrsne kulturne programe posetiocima kao što su izložbe samostalnih umetnika, Noći muzeja organizovane od 2010. do 2017. godine, nastupi hora „Milenko“ iz Čerevića, Kulturno-umetničkog društva Beočin i slično. Pored kulturnih sadržaja, podrum muzeja se neretko koristio za okupljanje meštana zarad druženja.

Mozaici preživeli Rimsko carstvo, ali ne i 2022.

Jedino što smo zatekli od izložbe jesu zastakljene knjige, spisi Jovana Grčića Milenka i arheološko-paleontološka zbirka, u okviru koje su dva mozaika iz rimskog doba iz Sirmijuma koje je grad Sremska Mitrovica poklonila Čereviću, a na jedan je pao deo plafona. Pitanje je šta će se sledeće urušiti, šta uništiti ili koga ugroziti.

Ko su umetnici čijih dela više nema u Muzeju?

Jovan Soldatović rođen je 1920 godine. u Čereviću. Smatra se jednim od najbitnijih vojvođanskih vajara koji je veći deo svoje karijere stvarao na teritoriji pokrajine. Neka od njegovih dela su novosadski Spomenik žrtvama racije „Porodica“, „Dvoje“ postavljen u parku ispred zgrade Ujedinjenih nacija u Njujorku kao i „Spomenik borcima Šajkaškog odreda“ iz Žablja. Učestvovao je na brojnim skupnim izložbama regiona i Evrope.

Za potrebe istrživanja kontaktirali smo prim. dr Srđana Soldatovića, sina Jovana Soldatovića koji nam je prosledio imejl upućem nadležnima u Opštini u kom je jasno izraženo njegovo lično mišljenje o stanju muzeja i okolnosti koje su dovele do trenutnog stanja. Pre svega saznajemo da su u Zavičajnom muzeju u Čereviću od osnivanja bila izložena sledeća dela vajara, kojih više u njemu nema: Jovan Grčić Milenko, bista (bronza), Keruša (gips), Dečak sa pajacom (bronza), Jelen i tri košute (bronza), Pet roda (bronza), Propet konj (bronza), Gološijan (bronza), Otac (drvo), Reljef (drvo), Porodica (gips), Ikar (bronza), Glava (gips), Sutjeska, zatim Borba ptica i psa, kao i Vrane.  

Kako ističe Soldatović, muzej je prepušten brizi Mesne zajednice i dobronamernika, ali je u stvari obesmišljen i nedostupan javnosti, a eksponati skrajnuti. Ovakvom doživljaju prvobitno je doprinelo iskustvo iz 2005. godine, kada je prilikom slučajne posete muzeju naišao na izlupanu gipsanu skulpturu „Porodica“ u sitnim komadima, začišćenu iza vrata muzejskog podruma.

Tokom avgusta 2022. godine u sklopu festivala savremene umetnosti „Dunavski dijalozi”, organizovane su i izložbe „Izvan centra” i u Zavičajnom muzeju Čerević. Kako navodi Srđan Soldatović, zbog ovog događaja jedan deo muzejskih prostorija je okrečen i dvorište je naizgled počišćeno. Takođe, u tom momentu on slučajno saznaje da će zbog „sređivanja“ muzeja, ukoliko skulpture vajara budu smetale, biti premeštene – „verovatno neosigurane“ – u kancelariju Mesne zajednice Čerević, koja takođe nije u zavidnom stanju.

 „Zabrinut za skulpture izložene zaboravu, nemaru i propadanju, a uvereni da umetnička zaostavština zahteva malo drugačiju brigu održavanje i izlaganje očima javnosti, uz očuvanje privida žive umetnosti, značenja i humanističkih poruka preminulih stvaralaca, ostajemo otvoreni za saradnju u nekim boljim, za kulturu smislenijim vremenima“, naveo je Srđan Soldatović.

Nakon ove poruke Srđan Soldatović, na svoju inicijativu kao ovlašćeni naslednik, 2022. godine preuzima iz muzeja sva dela vajara Jovana Soldatovića.

Milenko Šerban, rođen 1907. godine u Čereviću, bio je deo generacije umetnika čiji su doprinosi oblikovali moderno srpsko i jugoslovensko slikarstvo tokom 1920-ih i 1930-ih godina. Njegova dela deo su stalne postavke u novosadskoj Galeriji Matice srpske. Legat predstavlja reprezentativni izbor od 35 slikarskih dela ovog umetnika kao i njegovih saradnika koja prikazuju mahom portrete, mrtvu prirodu, vojvođanske pejzaže i slično.

Slikar Milenko Šerban, u sećanje na svoju porodicu i mesto u kom se rodio, 1979. godine potpisuje zvaničan ugovor sa Mesnom zajednicom i tadašnjim predsednikom Zavičajnog muzeja u Čereviću i poklanja svoju zbirku od 22 rada. Kako bi radovi pre svega bili uneti u muzej, u istom ugovoru slikar po tačkama iznosi uslove koje muzej mora ispuniti: osposobljavanje zgrade i postavljanje izolacije od vlage, zatim održavani radovi i pod stalnim stručnim nadzorom, a isto tako navodi ovlašćenje njegovih naslednika da poklon mogu opozvati ukoliko se uslovi ne budu ispunjavali.

Prema informacijama iz Galerije Matice srpske u Novom Sadu, samo mali deo izložbenih dela iz Čerevića je prenet od strane porodice Šerban u Galeriju zarad izložbe 1997. godine, nakon čega su članovi porodice odlučili da sve radove poklone galeriji. Nismo uspeli da dobijemo informacije gde su ostala dela umetnika.

Najstarija panonska tambura izložena – samo na slici

Tambura iz muzeja u Čereviću predstavlja unikatan i vredan predmet, koji dolazi iz kolekcije čerevićkog pesnika Jovana Grčića Milenka i pretpostavlja se da je on na njoj svirao. Kako se to počelo istraživati tek 2020. godine, tambura je odneta u Muzej Vojvodine na inicijativu stručnog tima sačinjenog od etnomuzikologa Julijane Baštić i kustosa-etnologa i Aleksandra Antunovića radi uvida u stanje.

Kontaktirali smo kustosa-etnologa Aleksandra Antunovića, koji nam je ispred Muzeja Vojvodine odgovorio da je predmet pozajmljen od Opštine Beočin jer u datom trenutku Zavičajni muzej u Čereviću nije funkcionisao. „Dogovor Muzeja Vojvodine i Opštine Beočin je da se završe istraživanja, uradi detaljna konzervacija i restauracija, a tambura prezentuje u Novom Sadu, na neki od mogućih načina. Naravno, da se nakon toga vrati Opštini Beočin, ukoliko postoje uslovi za njeno adekvatno deponovanje“, naveo je on. Dodao je da su istraživanja urađena u jednoj meri a nastaviće se kada za to bude dovoljno finansijskih sredstava, što se očekuje tokom 2024. godine.

Presušio i omladinski rad, nadležni bez odgovora

 „Udruženje omladine Čerević“ koje je samoiniciativno održavalo zelenilo u selu kao i muzej, bilo je među poslednjom generacijom koja je brinula o muzeju i zauzvrat su dobijali prostorije podruma za njihova okupljanja, a vrata su držali otvorenim za sve ostale meštane. Prema podacima iz Agencije za privredne registre, udruženje je osnovano 2014. godine, na inicijativu mladih ljudi koji su volonterski čistili selo, organizovali druženja, različite manifestacije za sve meštane i održavali pomenuti muzej. U tom periodu, kako saznajemo od članova udruženja, oni su po potrebi imitirali kustose i predstavljali posetiocima tadašnju stalnu izložbu. Zbog smene generacije 2017. godine su smanjili svoje aktivnosti i prestali sa održavanjem muzeja i korišćnjem muzejskog podruma.

U poseti Zavičajnom muzeju u Čereviću 2019. godine „Dnevnik“ je zatekao zgradu u lošem stanju zaključujući da se dugo nije ulagalo. Takođe, prenose reči nadležnih iz Mesne zajednice da je novac namenjen obnovi muzeja iz projekta fondacije EPK već uplaćen, javna nabavka završena te da su radovi planirani u narednom periodu. Pokušali smo da stupimo u kontakt sa EPK-om, ali nismo dobili odgovor na postavljena pitanja. Nemamo informacije da li je i šta učinjeno, ali je jasno da je šest godina kasnije muzej sa njegovih šest prostorija poluprazan.

Kontaktirali smo i nadležne u opštini Beočin kako bismo saznali ko je odgovoran za propadanje muzeja i šta je u planu da se uradi povodom ovog problema, ali odgovor nismo dobili do dana objavljivanja teksta. U međuvremenu, na sajtu opštine objavljeno je online glasanje za predloge za dodelu budžeta, pa se među pet navedenih nalazi i predlog za sanaciju Zavičajnog muzeja u Čereviću.

Tamara Milošević (VOICE)