Protesti protiv rasizma i policijske brutalnosti, izazvani smrću Afroamerikanca Džordža Flojda za koju je odgovorna policija u Mineapolisu, bili su povod domaćim medijima da “recikliraju” tri godine staru vest da je Srbija zemlja sa najmanje rasizma u Evropi.
Naime, Univerzitet Harvard sproveo je istraživanje u periodu od 2002. do 2015. godine, na osnovu kojeg je izrađena mapa evropskih zemalja sa najmanjim stepenom rasnih predrasuda. Učesnici su popunili “implicitni test povezivanja”, koji beleži asociranje određenih pozitivnih i negativnih osobina sa Afrikancima i Afroamerikancima.
Osim toga što je vest stara nekoliko godina, sa britanskog Univerziteta Šefild navode da pomenuti “implicitni test povezivanja” ne pokazuje pouzdane individualne rezultate, nego se oslanja na uočavanje obrazaca koji se pojavljuju nakon određenog broja prikupljenih rezultata. Takođe, ističu da je uzorak ispitanika bio limitiran s obzirom na to da se test sprovodio na posebnom sajtu Harvarda “US Project Implicit”, što dovodi do pretpostavke da su učesnici pripadnici mlađe, informaciono pismene populacije, koji su iskazali volju da izdvoje vreme za test koji se bavi ovom temom.
Domaći mediji iskoristili su proteste u Sjedinjenim Američkim Državama kao povod za naslove poput “Prema mišljenju stručnjaka sa Harvarda SRBI SU NAJTOLERANTNIJI NAROD u Evropi: U našoj zemlji NAJMANjE RASIZMA” (Večernje novosti) ili “SRBI NAJTOLERANTNIJI U EVROPI. Studija Harvarda pokazala da u našoj zemlji ima najmanje rasizma, DA LI SE SLAŽETE?” (Blic). Slični naslovi, objavljeni su na sajtovima portala Telegraf, Radio 021, Srbija danas i Srbin.info kako početkom juna, tako i 2017. kada je vest prvobitno preneta – N1, Mondo.
Ipak, dokaz da je Srbija najmanje rasistička zemlja u Evropi – ne postoji. Dato istraživanje nije obuhvatalo odnos prema pripadnicima azijskih naroda. Takođe, s obzirom na demografsku strukturu stanovništva u Srbiji, u kojoj živi izuzetno mali broj Afrikanaca i Afroamerikanaca, odnos prema Romima neophodan je element prilikom merenja stepena rasizma, koji je u ovom istraživanju izostao.
Danilo Ćurčić, Programski koordinator Inicijative A 11 koja se bavi promocijom, unapređenjem i zaštitom ljudskih prava pripadnika/ca ranjivih, marginalizovanih i diskriminisanih grupa, ističe da ovakva medijska predstavljanja, kao što je “čuveno Harvardovo istraživanje” u pojedinim medijima koji i dan danas diskriminišu žene, Rome, pripadnike/ce LGBTTIQ populacije i sve ostale koje smatraju „drugačijim“, apsolutno ne služi ničemu osim da u javni diskurs ubacuje priču o tome da smo opet u nečemu najbolji, da ne treba menjati stvari u oblasti ravnopravnosti i da je sve u najboljem redu.
“Ključno je da se kod ovog istraživanja treba osvrnuti na lokalni kontekst u kom se mi nalazimo, na odnos većinskog stanovništva prema Romima, Albancima, svima onima prema kojima postoji ogromna socijalna distanca, o čemu su potvrde stizale i u pojedinim istraživanjima javnog mnjenja koja je objavljivala Poverenica za zaštitu ravnopravnosti.. Istraživanje sa Harvarda u tom smislu ne pomaže previše da razumemo svakodnevni rasizam sa kojim se suočavaju naši sugrađani Romi ili neki drugi”, ističe Ćurčić.
Stoga, postavlja se pitanje da li bi naslov “HARVARD KAŽE DA SMO NAJTOLERANTNIJI NAROD: Srbija je zemlja sa najmanje rasizma u Evropi!” (Srbija danas) i dalje bio tačan da je u istraživanje bio uključen i odnos građana Srbije prema Romima.
Programski koordinator Inicijative A 11 objašnjava da pitanje diskriminacije nije takmičenje za pesmu Evrovizije pa da može lako da se boduje i da se prave nekakve rang-liste koje će biti pouzdane.
“U krajnjoj liniji, za odgovor na pitanje koliko ima rasizma u Srbiji trebalo bi između ostalog potražiti odgovor i u položaju Roma, koji često žive apsolutno socijalno marginalizovani, često bez mogućnosti da ostvare minimum prava koja se nama svima podrazumevaju, gde se uz sve to isto tako i oni okrivljuju za probleme sa kojima se suočavaju u pogledu uslova života u kojima su”, zaključuje Ćurčić.
Sandra Maksimović (VOICE, naslovna fotografija: Pixabay)
