Tenzije tokom izbora – koje su se na mahove pretvarale i u fizičke obračune u pojedinim vojvođanskim opštinama – nisu se smirile ni ove izborne godine. Građani, ali i stranke u izbornoj kampanji 2016. godine prisustvovali su raznim incidentima: hapšenjem za dobacivanje premijeru Aleksandru Vučiću, sprečavanju i kažnjavanju novinara i kupovanjem glasova. Pojedincima, na adresu, dostavljeno je više od 60 poziva na glasanje i to na nepoznata imena, a pojedine stranke falsifikovane su pečate na potpisima podrške. No, svi ovi novi incidenti, samo će se pridružiti onima iz izborne 2014. godine koji još nisu razrešeni. Javnost nikada nije saznala ko su “batinaši” prethodnih izbora, posebno ne u manjim sredinama.
Incidenti “prekomponovanja”
Slični incidenti zbog fenomena prekomponovanja vlasti na lokalnom nivou dešavali su se i van izborne kampanje, tako da se stiče utisak da se izbori u Srbiji nikad ne završavaju. Posebno su česti incidenti među političkim oponentima. Najilustrativniji primer ove vrste incidenata zabeležen je 2015. godine, kada je u opštini Bela Crkva pokušana promena vlasti takozvanim “prekomponovanjem”. Željko Crnogorac, predsednik Demokratske stranke u Beloj Crkvi izjavio je tada da je na odbornike te stranke i stranke Lige socijaldemokrata Vojvodine bačen suzavac kako ne bi prisustvovali sednici vanredne skupštine opštine, te da opštinsko obezbeđenje nije dozvolilo odbornicima DS i LSV da prisustvuju sednici. Prethodno, u Beloj Crkvi na vlasti je bila koalicija predvođena DS, LSV i Jedinstvenom Srbijom, čiji je potpredsednik prešao u SNS. Vlast je smenjena uz incidente, bacanje suzavca, kupovinu odbornika, no ceo slučaj nikada nije dobio epilog na sudu.
Incidenti su se dešavali u 2015. godine i u Inđiji, kada je Srpska napredna stranka pokušala da preuzme vlast. Članovi SNS tada su optuženi za pretnje odbornicima u Inđiji i Vladimiru Ješiću, bratu bivšeg predsednika te opštine, koji je i fizički napadnut. Neki odbornici opozicije, prema navodima medija, bili su “oteti”, a pominjali su i “nabildovani Zemunci” koji su bili zaduženi za njihovo “čuvanje”. Vlast u Inđiji tada su činili DS, DSS, SPS i SDPS, a predlozi za smenu opštinskog rukovodstva su povučeni sa dnevnog reda Skupštine opštine pre početka same sednice, tek nakon što su funkcioneri DS u javnosti optužili SNS za nasilje prema odbornicima i zastrašivanje.
Procesuirani incidenti
No, pored zabeleženih nepravilnosti tokom samog izbornog procesa, a i kasnijih nasilnih pokušaja smene legitimno izabane vlasti na lokalnim nivoima u Vojvodini, Tužilaštvo i nadležni nisu imali velikog uspeha u procesuiranju počinilaca i dokazivanju njihove neposredne krivice.
Prema zbirnim statistikama koje poseduje Republičko javno tužilaštvo, a koje se tiču krivičnih dela Protiv izbornih prava iz krivičnog zakonika, tokom 2012. godine prijavljeno je 55 lica, a u proceduri već je bilo nerešenih krivičnih prijava prema 57 lica iz prethodnog perioda. Te 2012. godine, osuđene su dve osobe prvostepenim presudama, jedna je oslobođena, a Tužilaštvo je odbacilo 52 krivične prijave.
Presude za krivična dela Povrede izbornog prava
Prema zbirnim statistikama koje poseduje Republičko javno tužilaštvo, a koje se tiču krivičnih dela Protiv izbornih prava iz krivičnog zakonika, tokom 2012. godine ukupno je za takva dela prijavljeno 55 lica, tokom 2013. bilo je ukupno 37 prijava, 2014. godine, koja je bila izborna godina, prijavljena su ukupno 23 lica, a u 2015. njih svega 11.
U periodu od 2012. do 2015. godine prema zbirnoj statistici doneto je ukupno 27 osuđujućih presuda za krivična dela Povrede izbornog prava, od čega je čak 19 od ukupnog broja bilo donetu 2014. godine, a tokom 2013. sudovi nisu za ova dela osudili niti jednu osobu.
Tokom 2013. godine Tužilaštvo je obradilo 37 prijava protiv lica koja su kršila izborna prava, a čak 20 njih podneto je u drugom delu godine, odnosno u periodu od oktobra do decembra. Od tog broja, 16 prijava inicirala su javna tužilaštva, tri policija, a jednu oštećeni. Te 2013. godine, u tužilaštvima odbačene su 23 prijave, u kojima su bile optužene 24 osobe, nije bilo donetih oslobađajućih, niti osuđujućih presuda, već samo tri „odbijajuće presude i tri obustave postupka po optuženju“ – navodi se u odgovoru Republičkog javnog tužilaštva na naša novinarska interesovanja.
Tokom izborne 2014. godine prijavljena su 23 lica za povrede Protiv izbornih prava. Od ovog broja policija je podnela prijavu protiv deset, protiv tri lica su to učinili drugi državni organi, sami oštećeni tužbu su podeli protiv tri lica, a „ostali“ protiv sedam. Treba napomenuti da je Tužilaštvo u tom momentu imalo i nerešene krivične prijave iz prethodnog perioda prema 95 lica. Te 2014. godine odbačene su prijave protiv 25 ljudi, a optuženo je svega njih devet. Doneto je 19 osuđujućih prvostepenih presuda, pet oslobađajućih, pet je odbijeno, a prema jednom licu je obustavljen postupak.
Prethodne 2015. godine još je manje njih došlo pred lice pravde, jer je nakon istraga i podnetih 11 novih prijava samo u toj godini, doneto svega šest osudjujućih prvostepenih presuda. Tužilaštva su u 2015. godinu stupila i sa nerešenim krivičnim prijavama iz prethodnog perioda protiv čak 76 lica. Te godine doneta je i jedna oslobađajuća presuda.
Nezakonitosti finansija izbornih kampanja
Izborni proces prate i službenici Agencije za borbu protiv korupcije, koja u svojoj nadležnosti ima kontrolu finansiranja izbornih kampanja političkih subjekata. Zakona o finansiranju političkih aktivnosti definiše izbornu kampanju kao “skup aktivnosti političkog subjekta od dana raspisivanja izbora do dana proglašenja konačnih rezultata”. Ukoliko se utvrde nezakonitosti u prikupljanju ili trošenju sredstava u izbornoj kampanji, Agencija može da podnese krivičnu prijavu ili zahtev za pokretanje prekršajnog postupka.
Prekršaji finansiranja
Izborni proces prati i Agencije za borbu protiv korupcije, koja u svojoj nadležnosti ima kontrolu finansiranja izbornih kampanja političkih subjekata. do 2012. do 2015. godine oni su nadležnim prekršajnim sudovima podneli više od 750 zahteva za pokretanje prekršajnog postupka, a prekršajni sudovi su do sada doneli 235 prvostepenih presuda (od čega su 135 pravosnažne).
Na osnovu pravosnažnih presuda, Agencija je donela 58 rešenja o gubitku prava na dobijanje sredstava za finansiranje redovnog rada političkog subjekta za narednu godinu.
Do sada je Agencija nadležnim prekršajnim sudovima podnela više od 750 zahteva za pokretanje prekršajnog postupka, po različitim osnovama, a prekršajni sudovi su do sada doneli 235 prvostepenih presuda (od čega su 135 pravosnažne). Na osnovu pravosnažnih presuda, Agencija je donela 58 rešenja o gubitku prava na dobijanje sredstava za finansiranje redovnog rada političkog subjekta za narednu godinu.
Maja Leđenac, VOICE
