Vojvođanska mađarska nacionalna zajednica će 4. novembra po treći put, na neposrednim izborima, birati nacionalni savet, ali se prvi put dešava da na glasačkom listiću budu nazivi samo dve liste: Mađarske sloge (Magyar Összefogás), koja je na vlasti već osam godina, i Mađarskog pokreta (Magyar Mozgalom), koji prvi put učestvuje na izborima.
Pre osam godina bilo je pet, a pre četiri– četiri liste, među njima i po jedna koju je podržavala Demokratska stranka (DS) i Liga socijaldemokrata Vojvodine (LSV). Ove godine je međutim od građanskih opcija još samo Mađarska liga (ML), koju podržava LSV, pokušala da skupi potpise, ali u tome nije uspela (potrebno je oko 1.200 potpisa, overenih od strane javnog beležnika).
Naprednjaci su prepustili teren svom koalicionom partneru
Izbori za Nacionalni saveta Mađara od izbora u ostalim manjinskim zajednicama razlikuju se najviše po tome što ovde u potpunosti izostaje Srpska napredna stranka. SNS je teren, u svemu, prepustila svom koalicionom partneru, Savezu vojvođanskih Mađara (SVM), koji svom snagom (infrastrukturom, kadrovima, komunikacijskim kanalima) podržava listu Mađarske sloge (MS), koja je formalno sastavljena od grupe građana.
SVM već treći put zaredom ostvaruje istu strategiju: podržava listu koja „reprezentuje celu zajednicu“, a među kandidatima se nalaze i vanpartijski predstavnici raznih zanimanja i društvenih sfera. Međutim, dok je 2010. i 2014. godini na listi Mađarske sloge od 35 kandidata bilo 18 vanpartijskih kadrova, odnosno natpolovična većina, ove godine se situacija obrnula: na listi je 19 članova partije i 16 „civila“. Prethodna dva puta vanpartijske kandidate odabrali su tokom sveobuhvatnih konsultacija, a ove godine međutim niko nije ni spominjao konsultacije bilo koje vrste.
Opozicija: u igri i van nje
Mađarski pokret (MP) je kao civilna organizacija nastao pre tri godine, i ove godine mu se, prvi put, pruža prilika da učestvuje na izborima za manjinsku lokalnu samoupravu. Članovi Pokreta, pa tako i liste od 35 imena su „civili“, učesnici javnog života, bivši članovi SVM-a (koji su sami istupili ili koji su isključeni). Lista je predata Republičkoj izbornoj komisiji 16. oktobra, tek nekoliko dana pre isteka roka. Po mišljenju organizacije, skupljanje potpisa je bilo otežano što zbog iseljenja velikog broja građana mađarske zajednice, što zbog zastrašenosti i apatije.
I Demokratska zajednica vojvođanskih Mađara (DZVM), najstarija stranka sa mađarskim predznakom u Vojvodini, pokušala je kandidovati listu, ali zbog, kako kažu, opstrukcije koju su primetili prilikom skupljanja potpisa – odustala je od te namere i pozvala simpatizere na bojkot izbora.
Teškoće oko formiranje liste
Mađarska sloga je bila jedina koja nije imala problema sa prikupljanjem potpisa: 24. avgusta, to jest tek sedam dana od raspisivanja izbora, predali su listu sa potpisom 4.200 simpatizera, dakle skupili su znatno više potpisa od neophodnog broja.
Nasuprot tome, politički protivnici SVM-a navodili su primere „neprimerenih radnji” i „političke opstrukcije”, kojima je sprečavano ili čak onemogućeno skupljanje potpisa.
Aron Čonka, predsednik DZVM-a, 24. septembra je podneo žalbu misiji OEBS-a. U svom pismu je optužio SVM da „na sve načine pokušava da onemogući svoje političke protivnike iz mađarskog korpusa da uopšte izađu na ove izbore”. Kao primer, između ostalog, naveo je događaj iz Bačke Topole, gde nisu hteli da im otvore prostorije mesne zajednice u zakazano i unapred dogovoreno vreme za overu potpisa. „Zbog toga su potpisnici, naši aktivisti i javni beležnik ostali na ulici i taj dan nismo mogli da overimo ni jedan potpis.” Stranka je 10. oktobra odlučila da prestane sa skupljanjem potpisa i da pozove na bojkot.
Na službenom FB-profilu Mađarskog pokreta naveden je primer iz Palića, gde su „tačno u terminu kada se u velikoj sali zgrade mesne zajednice odvijalo unapred objavljeno skupljanje potpisa za Mađarski pokret (…) dvojica starijih aktivista SVM-a bila su primorana da u dvorištu mesne zajednice skupljaju suvo lišće, a taj na prvi pogled koristan i plemenit zadatak dobili su zato da bi eventualne poznanike mogli odvratiti od namere potpisivanja liste Mađarskog pokreta, te da bi tokom skupljanja suvog lišća mogli izbrojati koliko je građana potpisalo listu naše organizacije”.
Kampanja Mađarske sloge: beskrupulozna
Intenzitet kampanje dve liste koje učestvuju u izbornoj trci uveliko se razlikuje.
Mađarska sloga je 15. septembra započela kampanju, i to sa ciljem da njeni predstavnici učestvuju na skoro 300 kampanjskih skupova i posete baš svako mesto sa mađarskim stanovništvom. U trenutku pisanja ovog članka je – na osnovu izveštaja službene internet stranice www.magyarosszefogas.rs – održano više od 200 skupova.
Treba napomenuti da su, osim klasičnih građanskih foruma, susreta i poseta porodicama, u kampanju uvrstili i neke mađarske kulturne događaje u Vojvodini koji se tradicionalno održavaju u jesen. Tako su deo kampanje postali i berbe, crkvene svečanosti, kolektivna krštenja, koncerti, čajanke, izložbe, seoske priredbe, horski susreti, vašari, nadmetanja i godišnjice. Osim toga su se predstavnici liste Mađarske sloge pojavljivali i na nekim mestima programa razvoja vrtića, koji se ostvaruje uz finansijsku pomoć matične države, kao i na programima raspodele stipendija koje spadaju u nadležnost NSM-a.
– Renoviranje vrtića je pozitivan događaj, kao i izdavanje kvalitetne knjige, podsticanje studiranja ili renoviranje značajne nekretnine. Na tom području SVM stvarno ima šta da pokaže, ali se to nekako podrazumeva, jer kao što novinar piše za novine, serviser gasnih instalacija postavlja instalacije, a vozač vozi vozilo, tako i stranka koja je na vlasti ima neke svoje osnovne delatnosti – smatra etnolog-kolumnista Peter Vataščin i dodaje:
– Veoma ograničeno međutim možemo prihvatiti argument da je politika takav žanr gde stranka hvali sama sebe čak i za obavljanje operativnih, redovnih zadataka. Taj argument je poprilično slab. Sa jedne strane se protiv kampanje koja se obavlja direktno (!) u krugu male dece, i to u više navrata, mogu navesti ozbiljni etički prigovori. To jest: kampanja nije ostala u krugu minimalnog „dobrog ukusa“. Sa druge strane, iako se iz logike učesnika politike ne može tek tako istrebiti dosadno ponavljanje rezultata, moglo bi da se pripazi na proporcionalnost. Još jednom: nisu u stanju imati samokontrolu, da ne bi sve uvlačili u politiku, da ne bi sve „želeli da naplate“. I konačno, treba da se razmisli i o tome da većina Mađara u Vojvodini ne živi baš na visokoj nozi –treba se samo prisetiti koliko ljudi zarađuje mesečno tek 20-30 hiljada dinara (a da zapravo ni iz dvostrukog iznosa nije lako preživeti) i da normalno finansiranje svakodnevnog života zahteva puno dodatne energije – a tome još treba da dodamo i ostale društvene probleme (pre svega, iseljenje, mada bi ceo članak mogao da se napuni pukim nabrajanjem), ali i siromaštvo same države. A to znači da SVM iskorišćava nemaštinu mađarskih glasača u Vojvodini, koje i onako mori pregršt problema i koji vape za finansijskim izvorima.
Kampanja Mađarskog pokreta: slabo je urađeno i to što se moglo ostvariti uz minimalni budžet
Kampanja Mađarskog pokreta je otpočela tek u drugoj polovini oktobra. Laslo Joža, jedan od kandidata Mađarskog pokreta, koji je svojevremeno bio osam godina na čelu Mađarskog nacionalnog saveta u izbornoj emisiji RTV-a rekao je da će se kampanja odvijati pre svega plakatima, flajerima, ličnim kontaktima, kao i upotrebom elektronskih medija i društvenih mreža, a pošto se oslanjaju samo na finansijske izvore svojih članova, volumen kampanje će biti znatno manji od onog kojeg će imati rival na vlasti.
Tri dana pre izborne tišine na službenoj internet stranici Mađarskog pokreta – www.magyarmozgalom.rs – nalazio se po jedan kratak tekst o 35 kandidata, video-poruka 4 kandidata, izborni program, izborna parola, objave u štampi i jedna jedina vest u sopstvenoj produkciji.
– Mađarski pokret je slabo iskoristio mogućnost društvenih mreža. Već u startu su zakasnili, i svoje poruke su formulisali prilično nevešto. Prvu parolu su ubacili dve nedelje pre izbora. To tako ne može da se radi! A da o tome i ne govorim da su prilično kasnili sa objavom liste kandidata – kaže politikolog Silard Janoš Tot za VOICE.
On smatra da je veoma problematično to što Zakon o nacionalnim savetima ne reguliše finansiranje manjinskih izbornih kampanja.
– Takva situacija apsolutno odgovara političkim organizacijama koji su deo strukture vlasti i koji imaju pristup raznim izvorima finansija. Ni da hoće, Mađarski pokret ne bi bio u stanju izvesti intenzivnu kampanju, sa toliko učesnika, kao što je to uradila Mađarska sloga, ali ta okolnost ne može biti opravdanje za njihovu slabašnu internet-kampanju, koja bi se inače mogla realizovati i sa minimalnim sredstvima – smatra Silard Janoš Tot.
Sve veća nezainteresovanost, a to godi vlastima
Oko 130 hiljada državljana Srbije moći će 4. novembra da učestvuje na izborima za Nacionalni savet Mađara. Do 19. oktobra, to jest do zaključenja posebnih glasačkih spiskova, broj registrovanih pripadnika mađarske nacionalne manjine iznosio je tačno 129.328. Pre osam godina taj broj je bio 138.660, a pre četiri neznatno manji – 137.111. Ako međutim pogledamo broj onih koji su ostvarili pravo glasa, može se primetiti značajno nazadovanje između dva izborna ciklusa: 2010. godine je na izbore izašlo 76.900 osoba (55,46%), a 2014. godine tek 55.671 osoba (40,60%).
–Siguran sam da ćemo ponovo zabeležiti pad broja glasača. Razlozi mogu biti višestruki. Prvo, deo registrovanih više ne živi u državi, emigrirao je. Drugo, građani treba da budu podstaknuti da učestvovuju u izboru i radu institucija. Savet je relativno nova institucija, i zbog toga je u teškom položaju. Činjenica je takođe da je njegov legitimitet poslednjih godina smanjen a ne povećan, što znači da građani misle da to nije dobra institucija i da ne vredi učestvovati u njenom radu. Treće, smanjenje legitimacije demokratskih institucija je globalna pojava, a to se, između ostalog, može objasniti time da one ne znaju na dovoljno efikasan način da utiču na poboljšanje životnog standarda. Četvrto, birači su navikli da od izbora baš i ne zavisi puno toga. Zbog neujednačenosti izvora finansiranja praktično su svi postavljeni pred svršen čin: SVM je nemoguće pomeriti iz pozicije vlasti – navodi Silard Janoš Tot.
Čaba Presburger (VOICE)
Naslovna fotografija: Beta
