Osnovno javno tužilaštvo u Novom Sadu pokrenulo je predistražni postupak povodom krivične prijave koju je još 2011. godine podnela Liga socijaldemokrata Vojvodine zbog sumnji da je bilo zloupotreba pri izgradnji kanalizacije u opštini Temerin, saznaje Vojvođanski istraživačko-analitički centar (VOICE).
Predsednik Skupštine opštine Temerin Robert Karan, koji je u ime LSV podneo pomenutu prijavu, izjavio je za VOICE da ne želi da poveruje da je neko namerno u fioci četiri godine držao ovaj predmet i dodao da se nada da će pravosudni organi korektno uraditi svoj posao i kazniti odgovorne za nezakonito trošenje milion i po evra.
Jedna od najkontroverznijih tema u opštini Temerin već nekoliko godina je upravo izgradnja kanalizacije, za koju je kroz mesni samodoprinos od 2005. do 2010. godine prikupljeno oko milion i po evra. Ovaj novac uveliko je potrošen, novi samodoprinos nije izglasan, a izgradnja je nastavljena skromnim budžetskim sredstvima i transfernim sredstvima sa viših nivoa vlasti. Rezultat toga je da je na kanalizacionu mrežu do danas priključeno svega nekoliko stotina domaćinstava, koja su morala da plate povezivanje. Izostankom transfernih sredstava iz Republike i Pokrajine, opštinska vlast je 2013. godine čak morala potpuno da obustavi radove na daljoj izgradnji.
Protiv koga su podnete krivične prijave
Mihalj Matuška izabran je jula 2008. godine za predsednika Skupštine opštine Temerin, kao predstavnik Saveza vojvođanskih Mađara. Lekar po profesiji zaposlen u jednoj privatnoj poliklinici u Temerinu, Matuška je na toj funkciji ostao do kraja mandata. Pred sam kraj mandata 2012. godine Matuška je prešao u redove Ujedinjenih regiona Srbije (URS). On sam kaže da se nikada nije učlanio u tu srranku već da je samo bio nosilac liste na lokalnim izborima i da je od tada politički neaktivan. Pored Matuške krivičnom prijavom LSV su obuhvaćeni i predsednik Saveta Prve mesne zajednice Tibor Puškaš, predsednik Mesne zajednice Staro Đurđevo Zdravko Vajagić, predsednika MZ Bački Jarak Milan Mandić, predsednik MZ Sirig Zdravko Svorcan i načelnica opštinskog odeljenja za budžet, finansije i trezor Tatjana Milošević.
U Javnom preduzeću Direkcija za izgradnju i urbanizam, koje je zaduženo za izgradnju kanalizacije, navode da je kanalizaciona mreža projektovana tako da na nju bude priključeno oko 9.000 domaćinstava, plus preduzeća i ustanove. Kada je reč o plaćanju priključka u Direkciji navode da je to, bez obzira na samodoprinos, nešto sasvim normalno, kao što se plaća uvođenje struje ili gasa.
Tužilaštvo proverava šest osoba zbog trošenja mesnog samodoprinosa
U osnovnom javnom tužilaštvu za VOICE su naveli da je njihovim proverama obuhvaćeno šest osoba protiv kojih je podneta prijava. „Osnovnom javnom tužilaštvu u Novom Sadu, putem Višeg javnog tužilaštva u Novom Sadu, na nadležno postupanje dostavljena je krivična prijava koju je Liga socijaldemokrata Vojvodine dana 15.07.2011. godine podnela tom tužilaštvu protiv šest lica zbog krivičnog dela zloupotreba službenog položaja. Ovo Tužilaštvo je, postupajući po navedenoj krivičnoj prijavi, stavilo zahtev za prikupljanje potrebnih obaveštenja Policijskoj upravi u Novom Sadu, nakon čega će biti doneta javnotužilačka odluka, shodno čemu vam detaljnije informacije u ovoj fazi postupka ne možemo saopštiti“, piše u odgovoru tužilaštva na pitanja koje je VOICE postavio povodom ovog slučaja.
Istim povodom iz novosadske policije stigao je još kraći odgovor: „Budući da je Policijska uprava u Novom Sadu postupala po nalogu Osnovnog javnog tužilaštva koje je, inače, nadležno za rukovođenje ovom fazom postupka, molimo Vas da se njima obratite za informacije o predmetnom slučaju“. Robert Karan, koji je u međuvremenu isključen iz LSV-a i oformio tročlanu odborničku grupu „Zajedno za promene – za naš Temerin“ koja je pristupila vladajućoj koaliciji u Temerinu, kaže da je zbog svega veoma razočaran.
„Iskreno sam razočaran što su nadležni državni organi veoma spori i inertni u reakciji na prijavu, koju smo podneli pre četiri godine. Tvrdim da je bilo nenamenskog i protivzakonitog trošenja novca. Odlukama o uvođenju samodoprinosa je 2005. godine jasno određeno za koje namene i u kojim iznosima (procentima) će se ulagati ubrani samodoprinos. Tvrdim i imam dokaze za to da je određeno 33 procenta od ubranog samodoprinosa za izgradnju kanalizacione mreže, a da je daleko manje izdvojeno“, kaže Karan i svoje tvrdnje potkrepljuje pojedinim odlukama saveta mesnih zajednica o preraspodeli prikupljenog novca.
U tim dokumentima jasno se vidi da je veliki deo sredstava upotrebljen za finansiranje sportskih klubova i kulturno-umetničkih društava na teritoriji Opštine Temerin. Novac je izdvajan i za kupovinu alkoholnih pića, jednu dečju ekskurziju u Mađarsku, dve osnovne škole, ali i za kupovinu stolnjaka vrednog 6.700 dinara. Najupitnija je potrošnja oko 108.000 dinara koje je na ime ugovora o delu dobio jedan konzervator muzejskih predmeta. Njemu je tokom 2008. sa računa Prve mesne zajednice prebačen pomenuti iznos za „konzervaciju muzejskih predmeta od metala i keramike, elektronsko snimanje pre i posle konzervacije“.
Robert Karan danas tvrdi, baš kao i u krivičnoj prijavi pre četiri godine, da su najodgovorniji za nenamensko trošenje šest osoba koje imaju svoje ime i prezime. „Političku odgovornost u najvećoj meri nose Srpska radikalna stranka, Savez vojvođanskih Mađara i Demokratska zajednica vojvođanskih Mađara. Njihovi kadrovi su u to vreme vodili mesne zajednice i opštinu“, poručuje Karan.
Prvopomenuti u prijavi je tadašnji visoki funkcioner Saveza vojvođanskih Mađara Mihalj Matuška, koji je od 2008. do 2012. bio predsednik Skupštine opštine Temerin. Matuška za VOICE tvrdi da nema nikakve veze sa trošenjem novca prikupljenim samodoprinosom, niti da je imao bilo kakvog uticaja na rad mesnih zajednica. Kaže da je jedno vreme bio član Saveta Prve mesne zajednice, ali da nije imao nikakvog uvida u trošenje novca.
„Bio sam na informativnom razgovoru u novosadskoj policiji povodom prijave pre oko godinu dana i tada su me ispitivali zbog sumnji da sam zloupotrebio položaj jer nisam u predviđenom roku raspisao izbore za savete mesnih zajednica u predviđenom roku. Oko trošenja novca me ništa nisu pitali“, kaže Matuška i dodaje da mesni samodoprinos tada već nije ni bio na snazi.
Matuška smatra da je po sredi prikupljanje političkih poena onih koji su podneli prijavu protiv njega jer je sav prikupljen novac potrošen za izgradnju kanalizacije. „Možda je i došlo do malih pomeranja u namenskom trošenju novca, ali se sigurno nije mnogo odstupilo. Međutim, ja te podatke ne znam tačno, jer ponavljam nisam bio zadužen za raspolaganje novcem“, tvrdi Matuška i napominje da su u novosadskoj policiji još ranije počeli da prikupljaju podatke u opštini Temerin o ovom slučaju, ali mu je prilikom informativnog razgovora u policiji rečeno da su sve istražne radnje odložene jer nadležni inspektor „radi na nekom drugom slučaju u Beogradu“.
Predstavnici Opštinske uprave ćute o samodoprinosu
Do odgovora predstavnika Opštinske uprave u Temerinu VOICE nije uspeo da dođe, iako se u više navrata obraćao nadležnima da protumače navodne zloupotrebe. Zbog toga smo ostali uskraćeni za odgovore na neka veoma važna pitanja. Iz kabineta predsednika opštine Temerin Đura Žige (SNS), njegovog zamenika Nikole Embera (SPS) i Opštinskog veća prvi put 28. aprila, a drugi put 14. maja, nisu odgovorili na pitanja da li postoji precizan podatak koliko je novca prikupljeno tokom petogodišnjeg samodoprinosa, koliko je svaka mesna zajednica ponaosob prikupila novca i da li je sav prikupljen novac prebacivan na račun opštine ili su pojedine mesne zajednice novac preusmeravale za neke druge namene. U opštini nisu odgovorili ni da li ih je kontaktirala novosadska policija zbog navodnih zloupotreba u izgradnji kanalizacije.
Prema saznanjima do kojih je došao VOICE, policija se 23. marta ove godine obratila Opštinskoj upravi sa zahtevom da se za potrebe Odseka za suzbijanje privrednog kriminaliteta prikupe podaci i određena dokumentacija. Od opštine je zatražena obimna dokumentacija za predmet „Matuška Mihalj i drugi“, a u lokalnoj vlasti ozbiljno su shvatili obraćanje policije, pa je prikupljanje i fotokopiranje dostupne dokumentacije trajalo nedeljama.
Pored ostalog, od Opštinske uprave je zatraženo da se policiji dostave svi zahtevi ovlaštenih lica u mesnim zajednicama u opštini Temerin za korišćenje sredstava samodoprinosa, dokumentacija kojom se pravdalo trošenje novčanih sredstava, sva akta kojima je odobravano prebacivanje novca samodoprinosa na račune mesnih zajednica, kao i sva dokumentacija o direktnom prebacivanju novca na račune javnih preduzeća i državnih organa koji su bili zaduženi za namensko trošenje novca prikupljenog od samodoprinosa.
Lider lokalnih radikala i bivši predsednik opštine Stojan Tintor pre dve godine je izjavio da je novac od samodoprinosa otišao tamo gde je bio i opredeljen i da nikakvog nenamenskog trošenja nije bilo. „Sve to sa odgovornošću mogu da tvrdim. To se posebno odnosi na mesne zajednice Staro Đurđevo, Sirig i Bački Jarak, gde su ubrana znatno manja sredstva, dok u Prvoj mesnoj zajednici nismo imali kontrolu, jer je sastav Saveta mesne zajednice odgovorao sastavu tadašnje vlasti (Savez vojvođanskih Mađara)“, rekao je tada Tintor i dodao da nema podatak koliko je para prikupljeno tokom samodoprinosa.
Novac od samodoprinosa trošen je (ne)transparentno
Prema saznanjima VOICE, organi mesnih zajednica (MZ) dozvoljavali su prenamenu sredstava koja su se sa računa građanina Temerina tokom pet godina skidala sa mesečnih primanja. Odluke saveta MZ niko kasnije nije kontrolisao i zato se i stvorio prostor za zloupotrebe. Da postupak nije bio transparentan govori i činjenica da u Javnom preduzeću Direkcija za izgradnju i urbanizam, koje je zaduženo za izgradnu kanalizacije, nema nikakvih podataka o tome koliko im je novca prebačeno od prikupljenog samodoprinosa.
„U ovom javnom preduzeću ne postoje bilo kakvi podaci o visini sredstava mesnog samodoprinosa, a da su uplaćena na naš račun. Direkcija je budžetski korisnik sredstava, a na osnovu prenetih sredstava iz budžeta Opštine Temerin ovom preduzeću, nemamo saznanja o njihovim budžetskim izvorima prihoda. Mesni samodoprinos moguće je videti samo u mesnim zajednicama i budžetu Opštine Temerin. Delatnosti ovog preduzeća finansiraju se iz budžeta iz različitih budžetskih prihoda te je moguće pretpostaviti da sadrže i sredstva od mesnog samodoprinosa za period 2005-2010. godina“, tvrdi za VOICE direktor Direkcije za izgradnju Zoran Svitić.
Ko čini opštinsku vlast u Temerinu
Koalicioni sporazum o formiranju opštinske vlasti 2012. godine potpisali su predstavnici Demokratske stranke, Socijalističke partije Srbije, Partije ujedinjenih penzionera Srbije, Demokratske stranke vojvođanskih Mađara, koalicije Demokratske stranke Srbije i Nove Srbije, Saveza vojvođanskih Mađara i Grupe građana „Za prosperitet opštine Temerin“, a ubrzo se većini priključila i jedina odbornica Liberalno-demokratske partije. Vladajuća većina je prilikom konstituisanja opštinskih organa imala 19 od ukupno 33 odbornika. U opoziciji su tada ostali koalicija Srpske napredne stranke i Pokreta socijalista sa pet odbornika, Srpska radikalna stranka sa četiri, Liga socijaldemokrata Vojvodine sa tri i jedan odbornik Srpskog pokreta obnove. Prošlogodišnjim prekomponovanjem u opštinsku vlast ušli su naprednjaci i svi odbornici LSV koji su istovremeno isključeni iz te stranke. Iz vlasti su izašle SVM, DSVM, DSS i DS, tačnije odbornici Socijaldemokratske stranke, pošto su se svi uoči vanrednih parlamentarnih izbora priklonili Borisu Tadiću. I tada i nakon toga je bilo mnogo stranačkih preleta, tako da naprednjaci sada imaju deset poslanika, socijaldemokrate i radikali po dva, a formirana je i nezavisna odbornička grupa sa dva člana.
Uz napomenu da nemaju saznanja ni o ukupnoj količini prikupljenih sredstava mesnog samodoprinosa, odnosno policijskoj istrazi povodom toga, Svitić kaže da je, prema knjigovodstvenim podacima, u sve dosadašnje radove na izgradnji kanalizacije uloženo oko 189 miliona dinara (podatak iz Zaključnog lista 31.12.2014). „S obzirom na to da se radi o dugotrajnoj investiciji koja se realizuje od 1994. godine, ovaj podatak ne daje realnu sliku pošto se ne vrši revalorizacija ulaganja. Prema našim okvirnim procenama, dosadašnja ulaganja bi predstavljala realan iznos od tri i po do četiri miliona evra. Do sada su korišćeni različiti izvori: budžetska sredstva Opštine Temerin (naknada za komunalna dobra, naknada za uređivanje građevinskog zemljišta, samodoprinos, porezi i doprinosi), donacije Ministarstva poljoprivrede, Pokrajinskog sekreterijata za poljoprivredu i Fonda za kapitalna ulaganja Vojvodine“, navodi Svitić.
Robert Karan kaže da je potpuno svestan da postoji politička pozadina i pritisci. „Nekome je mesna zajednica u bliskoj prošlosti bila ‘politički feud’… zabran u koji se nije smelo ‘dirati’. Posledica takvog ‘vođenja’ temerinskih mesnih zajednica je i današnje izuzetno loše stanje u najvećoj temerinskoj, Prvoj mesnoj zajednici. Pojedinci i danas u njoj donose odluke koje su van njihove nadleženosti ili bez odluke saveta“, tvrdi predsednik lokalnog parlamenta.
Kako se (iz)gradila kanalizacija?
U Direkciji napominju da je do sada u celoj opštini urađeno 13,2 kilometara kanalizacione mreže, što čini oko 20 odsto predviđenih radova, a isti procenat odnosi se i na procenjenu vrednost ukupne investicije. Takođe navode da je u pitanju kapitalni projekat i da za takve projekte obično i ne postoje rokovi za kraj izgradnje. „Većinski deo je urađen u centralnim delovima naselja Temerin, a deo se odnosi na kolektorske pravce koji su izvan centralnih delova naselja. Izgrađeno je i prelazno rešenje Postrojenja za prečišćavanja otpadnih voda“, navodi Zoran Svitić.
Prema njegovim rečima, poslednja procena o ukupnoj investiciji za izgradnju kanalizacije rađena je na osnovu Idejno-projektne dokumentacije iz 2004. godine i odnosila se na 119 kilometara mreže profila od 800 do 200 milimetara i uređaj za prečišćavanje otpadnih voda. „Procenjena vrednost radova bez priključaka iznosila je oko 20 miliona evra. Kasnije su nastale promene izgradnjom novih ulica za stanovanje i novih industrijskih objekata, pa je urađen novi projekat uređaja za prečišćavanje otpadnih voda sa drugom tehnologijom, tako da u ovom trenutku nemamo preciznije procene ukupne investicije“, napominje direktor Direkcije.
Kako se trošio novac od samodoprinosa
Odlukama o uvođenju samodoprinosa sve četiri mesne zajednice obavezale su se da će prikupljeni novac u najvećoj meri trošiti namenski za izgradnju kanalizacije. Kada je reč o Prvoj mesnoj zajednici, odnosno naseljenom mestu Temerin, prema zaključku o proglašavanju odluke o uvođenju samodoprinosa novac je trebao da bude upotrebljen i za izgradnju i popravku trotoara i nekategorisanih puteva, održavanje javne rasvete, izgradnju i održavanje komunalnih objekata i imovine ove mesne zajednice, izgradnju igrališta za decu, za plate i materijalne troškove članova saveta, kao i za pomoć kulturnim, sportskim, društvenim i udruženjima građana. Ova poslednja stavka predviđala je da će udruženja za pet godina trajanja samodoprinosa ukupno dobiti 12 miliona dinara. Prema podacima do kojih je došao VOICE, tokom 2009. godine novac je u više navrata dobilo sedam sportskih klubova i 11 raznoraznih udruženja, u čijem društvu se našla i Rimokatolička crkva koja je u više navrata dobila po 50.000 dinara.
Prema rečima zamenika predsednika opštine Temerin Nikole Embera, poslednja veća ulaganja u izgradnju kanalizacione mreže i prečistač otpadnih voda u Temerinu bila su još 2012. godine. Pre nešto više od godinu dana Ember je izjavio da je pod znakom pitanja nastavak izgradnje. Kao razlog za to on je naveo neizvesnost ulaganja od strane Fonda za kapitalna ulaganja Vojvodine. Pošto opština Temerin nema snage da to sama finansira, izostanak ovih sredstava može ozbiljno ugroziti dalju izgradnju.
Ono što možda odbija Temerince da uvedu kanalizaciju je cena priključka, koja za stanove iznosi oko 600 evra, dok je za kuće do 100 kvadratnih metara početna cena 800 evra. Priključak se plaća u gotovini ili na 12, 24 i 36 rata, po izboru vlasnika stanova i kuća. Prema rečima nadležnih, sredstva koja su za tu svrhu izdvojili građani uplaćuju se na namenski račun i koriste se za dalje širenje mreže, ali to samo po sebi nije dovoljno za nastavak radova.
„Do sada se na mrežu priključilo oko 270 domaćinstava, gde većinu čine stanovi u zgradama u centru Temerina, manji broj kuća i 25 pravnih lica: dve osnovne škole, predškolska ustanova, srednja škola, Dom zdravlja, sportska hala, bazen i drugi korisnici koji se finansiraju iz budžeta“, kaže Zoran Svitić.
Dvadeset godina dugoj izgradnji kanalizacije ne vidi se kraj, uloženo je oko četiri miliona evra, a na mreži se nalazi mali broj korisnika. Uz sve to, i dalje je otvoreno pitanje da li je bilo zloupotreba sredstava kojih su se ti građani pet godina odricali, kako bi im život bio dostojan vremena u kojem žive. Robert Karan tvrdi da će, iako je istupio iz stranke u čije ime je podneo krivičnu prijavu, i dalje insistirati da se čitav slučaj rasvetli, jer je reč o ogromnim sredstvima građanki i građana opštine Temerin. Sa druge strane, osumnjičeni Mihalj Matuška tvrdi da nije imao nikakve veze sa trošenjem sredstava i da misli da zloupotreba nijen bilo.
Darko Šper (VOICE)
