Sagovornici VOICE-a saglasni su da su objave kojima se manipuliše informacijama i iskrivljuju i falsifikuju činjenice o Drugom svetskom ratu i partizanima opasne, jer dolaze do mladih ljudi koji nisu adekvatno obrazovani o tom istorijskom periodu.

Izveštavanje desno orijentisanih stranica na društvenim mrežama, pogotovo na Instagramu, slično je kad god se obeležava neka godišnjica od podviga Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije tokom Drugog svetskog rata: na različite načine se istorija revidira, falsifikuje i dodaju se neproverene informacije, uglavnom bez navođenja izvora.

Sagovornici VOICE-a kao jedan od skorašnjih primera navode objave takvih stranica na društvenim mrežama o 20. oktobru, Danu oslobođenja Beograda od fašizma u Drugom svetskom ratu.

Dvadeseti oktobar predstavlja dan kada je 1944. godine završena Beogradska operacija, kojom je tadašnji glavni grad Jugoslavije oslobođen nakon skoro hiljadu i trista dana okupacije. Beogradska operacija trajala je osam dana i odnela je, prema nekim tumačenjima, više života nego bitke na Sremskom frontu i reci Sutjesci. U ovoj akciji Narodnooslobodilačkoj vojski Jugoslavije pomogao je i korpus Crvene armije.

Iako bi ovaj praznik trebalo da bude povod za slavlje i podsećanje građana na bogatu istoriju jugoslovenskih naroda i njihovu borbu protiv okupatora, veliki broj desno orijentisanih stranica na društvenim mrežama iskoristio je priliku da na pogrešan način predstavi čin oslobođenja Beograda i kroz neistinite i neproverene informacije nastavi revizionističku i antikomunističku kampanju.

Dvadesetog oktobra su, na različitim društvenim mrežama pojedine stranice, kao što je stranica 28.6.rs na Instagramu, objavile niz fotografija sa naslovom „Oslobodioci? Nikada!“. Na prvoj fotografiji, prema „navodima“, Američkog ministarstva vojske, autor fotografije kaže da su odmah nakon oslobođenja Beograda počela masovna ubijanje ljudi od strane oslobodilaca, te da je tokom tog perioda ubijeno između 13.000 i 30.000 građana Beograda. Autor dodaje i da građani nedeljama nisu smeli da izađu na ulice.

Istoričar Milan Radanović kaže za VOICE da gorenavedene informacije koje su izneli autori na desničarskim stranicama nisu tačne. On dodaje da je tokom istraživanja ove teme analizirao spisak komisije Državne komisije za tajne grobnice za grad Beograd, te je uočio gomilu nepravilnosti, kao što su dupla imena, upis ljudi koji su živeli u drugim mestima, upis ljudi koji su preminuli tokom oslobođenja Beograda isl.

„Spisak ubijenih ljudi nakon oslobođenja Beograda broji nekih 1.934 imena. U registar stradalih za Grad Beograd uneta su imena znatnog broja lica koja nisu rođena niti su ikad imala prebivalište u Beogradu, kako se pogrešno navodi u registru. Najveći broj tih lica unet je u registar za Grad Beograd greškom saradnika Državne komisije koji su konsultovali upisnike vojnih sudova u Vojnom arhivu. Na taj način su greškom uneta u registar najmanje 73 imena. Na ovaj način osporio sam 412 upisa identiteta u registru za grad Beograd ili 21,3 odsto. U tom spisku verovatno ima još spornih upisa. Moj konačni zaključak je da je nakon oslobođenja Beograda svakako streljano više od 1.500 stanovnika, odnosno da taj broj najverovatnije nije veći od 2.000.“, navodi Radanović.

Sociolog Miloš Perović kaže da je u pitanju „standardna neofašistička propaganda“ s ciljem da se kriminalizuju antifašizam i komunizam, kao i da se dekriminalizuju vlastite ideologije koja su odgovorne za najveća zla i ratne zločine od tridesetih godina prošlog veka do danas.

„Informacije koje šire ovi propagandisti su delimično istinite u onom delu da prema dokazanim fašističkim zlikovcima nakon pobede nad fašizmom nije bilo milosti, baš kao i u ostatku Evrope i sveta. Tačno je da je u tom talasu oslobođenja sasvim sigurno bilo i nevinih žrtava, kao što ih je bilo i drugde u Evropi. Međutim, takve radnje su zaustavljane naredbama Vrhovnog štaba Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije, što znači da su u pitanju bili pojedinačni akti osvete, a ne oficijelna politika pokreta koji je oslobodio zemlju od fašizma. Po završetku Drugog svetskog rata jedan broj pripadnika kolaboracionističkih snaga koje su delovale na prostoru Jugoslavije je bio osuđen na smrt. Pre toga su ti ljudi prošli sudske procese o kojima postoji obimna dokumentacija“, objašnjava Perović.

U nastavku gorespomenutog niza fotografija, sledi poređenje autora o broju ubijenih tokom oslobođenja Zagreba sa brojem ubijenih nakon oslobođenja Beograda. Autor ove objave bez ikakvog izvora navodi da je u jednom beogradskom kvartu streljano oko 800 civila, te kad se taj broj uporedi sa brojem ubijenih nakon oslobođenja Zagreba, dolazi se do informacije da je u jednom kvartu glavnog grada ubijeno više ljudi nego u celom Zagrebu.

Milan Radanović kaže da je vrlo nezahvalno porediti situaciju u Beogradu i Zagrebu nakon oslobođenja, jer govorimo o dva različita razdoblja jugoslovenske revolucije, ma koliko ona na prvi pogled vremenski izbledala blisko.

„Naime, nakon oslobođenja Beograda bilo je jasno da rat još uvek nije gotov te da nemačka vojska jača u Podunavlju dovlačenjem ogromnih snaga s Balkana. Nemci su krajem 1944. i početkom 1945. godine ozbiljno razmišljali o kontraofanzivi prema Sremu, Beogradu i zapadnoj Srbiji. U takvim okolnostima, jugoslovenska tajna policija razmišljala je o eliminaciji onih koji su potencijalno mogli postati saradnici okupatora. Nakon okončanja rata, te opasnosti više nije bilo. Nemačka vojska je poražena i proterana. To je jedan od razloga što je partizanska osveta, odnosno revolucionarni teror u Beogradu, bila toliko neumoljiva i slepa. Drugi razlog treba tražiti u samoj činjenici kolaboracije s okupatorom koji je baš u Beogradu sprovodio okrutno nasilje nad lokalnim stanovništvom, od besomučnog bombardovanja aprila 1941, preko istrebljenja lokalnih Jevreja, do postojanja logora i stratišta na periferiji“, navodi Radanović.

Lokalna varijanta globalnog falsifikovanja činjenica

Miloš Perović kaže za VOICE da to nije nikakav ekskluzivitet postjugoslovenskog regiona. Prema njegovim rečima, u pitanju je globalni proces istorijskog revizionizma koji na ovom području samo poprima najradikalnije oblike jer većinom država nastalih raspadom Jugoslavije upravljaju ideološki potomci lokalnih snaga poraženih u Drugom svetskom ratu.

„Izvrtanje istorijskih činjenica o Drugom svetskom ratu je na nivou Evropske unije institucionalizovana u nizu rezolucija njenih različitih organa. U pitanju su različite Rezolucija Saveta Evrope i sličnih evropskih tela kojima pokušava da se izbriše komunističko nasleđe različitih zemalja. U tom smislu su ovdašnji fašisti i nacionalisti evropejci sa periferije koji dosledno prate najnovije trendove u centru. Bitno je primetiti da su rezolucije Saveta Evrope usvajane paralelno sa prijemom bivših socijalističkih istočnoevropskih zemalja u EU. Stoga je sasvim sigurno da je svrha institucionalizovanog istorijskog revizionizma u evropskim okvirima zapravo obračun sa nasleđem socijalizma u ovim državama“, kaže Perović.

Milan Radanović smatra da desničarski narativ o glavnim protagonistima kolaboracije nema nikakvu naučnu ili bilo kakvu smislenu relevantnost, ali da se jako dobro uklapa u opšti revizionistiki narativ koji je u osnovi usmeren protiv partizana i komunista.

„Ukoliko nešto što je nesumnjivo opskurno i u sukobu s osnovnim činjenicama o Srbiji pod okupacijom, plasirate u medije ili na društvene mreže, a da je to u fondu dominantne nacionalističke ideologije, onda možete računati i na određeni propagandni uspeh – makar pritom lagali o glavnim ličnostima kolaboracije i namerno iskrivljavali ili ignorisali istorijske činjenice. Očigledno je da zadnjih 30 godina predstavljaju najduže kontinuirano razdoblje društvene krize, zapravo društvene katastrofe, u našoj modernoj istoriji. Zbog toga je komuniste potrebno prikazati u negativnom istorijskom svetlu, po cenu namernog i tendencioznog iskrivljivanja slike istorijske realnosti. Rešenje za istorijski revizionizam neće postojati dok god vladajuća politika i ideologija imaju korist od njega“, smatra Radanović.

Mladi konzervativniji od svojih baba i deda

Miloš Perović zaključuje da srž problema istorijskog revizionizma o Drugom svetskom ratu leži u obrazovnom sistemu, koji je poklekao pod ideološkim pritisticima političkih elita.

„Svedok sam ideološke promene u udžbenicima istorije u pogledu događaja iz Drugog svetskog rata. Išao sam u osnovnu školu u toku rata u Jugoslaviji. U višim razredima osnovne škole nam je nastavnica istorije počela predstavljati četnike kao pozitivce. Posledica nije bilo jer školski sistem još uvek nije bio u toj meri pokoren nacionalizmom kao što je to slučaj danas. Od tada do danas su se naša politička i duhovna ’elita’ pobrinule da se istorijski revizionizam i ekstremni nacionalizam na sistematski način ugrade u javno obrazovanje. Posledice toga su jezive, te danas imamo generacije mladih ljudi koje osnovnog pojma nemaju o našoj prošlosti i koje imaju konzervativnije stavove od svojih baba i deda“, zaključuje Perović.

Aleksandar Bugarin (VOICE, naslovna ilustracija: Pixabay)